وقتی هند مستعمره انگلیس بود، تعداد مارهای کبری در دهلی زیاد شد.

این مسئله به حدی جدی و خطرناک شد که باید راه‌حلی برای آن پیدا می‌کردند.

دولت متوجه شد به تنهایی نمی‌تواند این بحران را برطرف کند و تصمیم گرفت از مشارکت مردم برای رفع مشکل استفاده نماید.

به نظر شما راهکار دولت چه بود؟

دولت هند به مردم اعلام کرد هر شخصی که یک مار را بکشد و به ما تحویل دهد، جایزه نقدی دریافت می‌کند.

در ابتدا، اجرای این سیاست خیلی خوب عمل کرد و اتفاقات خوبی رقم خورد. حجم مارهای سطح شهر تا حد محسوسی کاهش یافت و همه از این حرکت دولت راضی بودند. دولت انتظار داشت با گذشت زمان تعداد مار کمتری در روز تحویل بگیرد و مارهای تحویلی کم و کمتر شود.

اما این اتفاق نیفتاد؛ نه تنها تعداد مارها کمتر نشد، بلکه روز به روز دولت مارهای زیادتری را تحویل می‌گرفت.

مقامات هند از این اتفاق متعجب شده بودند. تعداد مارهای سطح شهر کاهش یافته بود پس چطور تعداد ماری که تحویل داده می‌شد هر روز بیشتر از دیروز شده بود؟

پس از بررسی‌ دولت هند متوجه شد بسیاری از مردم مار پرورش می‌دهند! 

آن‌ها مار پرورش می‌دادند، می‌کشتند و جنازه آن را به دولت تحویل می‌دادند.

در اصل دولت با این کار یک بیزینس برای مردم درست کرده بود که فروش تضمینی داشت. 

مقامات هند برای اینکه از پرورش مار جلوگیری کند، اعلام کرد دیگر بابت تحویل مار به کسی پول نمی‌دهد.

مردم که متوجه شدند دیگر مارهایی که پرورش داده‌اند منفعتی ندارد تمام آن‌ها را دوباره در شهر رها کردند. نتیجه این شد که مقدار مارها حتی از قبل شروع این طرح نیز بیشتر شد.

این ماجرای تاریخی که به «اثر کبری» معروف است، در علم اقتصاد و دانش مدیریت کاربرد فراوانی دارد.

اثر کبری زمانی اتفاق می‌افتد که راه‌حل احتمالی یک مسئله باعث شود آن مشکل، به معضلی بزرگتر تبدیل شود.

البته این داستان در زمانی که ویتنام مستعمره فرانسه بود نیز اتفاق افتاد و به اثر موش معروف است. کشور ویتنام نیز برای حل این معضل راهکاری مشابه ارائه داد و نتیجه مشابهی دریافت کرد.

اثر کبری در ایران

پس از وقوع زلزله بم، به منظور حمایت از افراد آسیب داده، آب شرب استان کرمان رایگان شد اما آب برای کشاورزی رایگان نشد. مردم تصمیم گرفتند از آب شرب برای کشاورزی استفاده کنند. این حرکت باعث ایجاد بحران آب در این استان شد.

همانطور که مشاهده می‌کنید در همه مثال‌های فوق، دولت افق زمانی راهکارش را به درستی در نظر نگرفت و مردم نیز محدوده ی اثر راهکارشان را درست تشخیص ندادند. در نتیجه راهکارهایی که برای حل یک مشکل ارائه شده بودن عملا باعث تشدید مشکل شدند.