گشت تصادفی یا ولگشت ( Random Walk) مفهومی است که حرکت‌های به‌ظاهر بی‌نظم و پیش‌بینی‌ناپذیر را توصیف می‌کند. این مفهوم و نظریه که در اصل ریشه در ریاضیات و علوم طبیعی دارد، نشان می‌دهد که یک عامل مانند یک ذره، فرد، یا حتی قیمت یک دارایی، ممکن است به‌صورت تصادفی و بدون الگوی مشخص حرکت کند. برای درک بهتر، فرض کنید فردی در یک میدان بزرگ ایستاده و با پرتاب یک سکه، تصمیم می‌گیرد که یک قدم به راست یا چپ بردارد. این حرکت تصادفی، که هر گام آن مستقل از گام‌های قبلی است، اساس گشت تصادفی را تشکیل می‌دهد.

این مفهوم در زمینه‌های مختلفی مانند فیزیک، زیست‌شناسی، و به‌ویژه اقتصاد کاربرد دارد. در اقتصاد، گشت تصادفی به تحلیل تغییرات قیمت سهام، ارز، یا سایر دارایی‌ها کمک می‌کند و نشان می‌دهد که پیش‌بینی دقیق این تغییرات اغلب دشوار یا غیرممکن است. یکی از معروف‌ترین آثاری که این مفهوم را به‌شکلی ساده و کاربردی برای سرمایه‌گذاران توضیح داده است، کتاب «گشت تصادفی در وال استریت» نوشته‌ی برتون مالکیل است. این کتاب، که اولین‌بار در سال ۱۹۷۳ منتشر شد، با معرفی فرضیه‌ی گشت تصادفی، باورهای رایج درباره‌ی پیش‌بینی بازارهای مالی را به چالش می‌کشد.

در این مقاله، ابتدا تاریخچه‌ی مختصری از مفهوم گشت تصادفی می‌گوییم. سپس درس‌های کلیدی کتاب مالکیل و کاربردهای آن در سرمایه‌گذاری و بازارهای مالی را بررسی می‌کنیم؛ با تأکید بر مثال‌هایی از بازار ایران. هدف این است که مفاهیم برای مخاطبان اقتصادی قابل‌فهم و کاربردی باشند.

تاریخچه‌ی گشت تصادفی

مفهوم گشت تصادفی در اوایل قرن بیستم شکل گرفت. در سال ۱۹۰۵، آلفرد وِگنر ایده‌ی اولیه‌ای از حرکت تصادفی ذرات را مطرح کرد که به تحلیل رفتارهای بی‌نظم در طبیعت کمک کرد. ریاضیدانانی مانند امیل بورل و دنهام این مفهوم را در دهه‌های بعدی، به‌ویژه در سال ۱۹۲۱، دقیق‌تر بررسی کردند. آن‌ها نشان دادند که گشت تصادفی ابزاری برای مدل‌سازی پدیده‌های تصادفی در علوم مختلف، از جمله فیزیک و اقتصاد است.

با پیشرفت فناوری و ابزارهای محاسباتی در قرن بیستم، گشت تصادفی به یکی از مدل‌های کلیدی در تحلیل‌های آماری تبدیل شد. در اقتصاد، این مفهوم برای توضیح نوسانات قیمت در بازارهای مالی و رفتار سرمایه‌گذاران به‌کار رفت. امروزه، گشت تصادفی یکی از پایه‌های تحلیل بازارهای مالی است و در مدل‌های پیشرفته‌ای مانند قیمت‌گذاری مشتقات مالی و مدیریت ریسک استفاده می‌شود.

معرفی کتاب گشت تصادفی در وال استریت

کتاب گشت تصادفی در وال استریت، نوشته‌ی برتون مالکیل یکی از تأثیرگذارترین آثار در حوزه‌ی سرمایه‌گذاری است. این کتاب با زبانی ساده و قابل‌فهم، فرضیه‌ی گشت تصادفی یا ولگشت را معرفی می‌کند و استدلال می‌کند که تغییرات قیمت سهام در بازارهای مالی به‌صورت تصادفی رخ می‌دهند و پیش‌بینی دقیق آن‌ها، مانند پیش‌بینی نتیجه‌ی پرتاب یک سکه، اغلب غیرممکن است. مالکیل با این ایده، باور رایج بسیاری از سرمایه‌گذاران و تحلیل‌گران را که معتقدند می‌توانند با تحلیل نمودارهای قیمت، آینده‌ی بازار را پیش‌بینی کنند، به چالش می‌کشد.

مالکیل در این کتاب نشان می‌دهد که روش‌های پیچیده‌ی تحلیل بازار، مانند تحلیل تکنیکال، نمی‌توانند به‌طور مداوم از استراتژی ساده‌ی خرید و نگهداری یک پرتفوی متنوع بهتر عمل کنند. او به سرمایه‌گذاران توصیه می‌کند که به‌جای تلاش برای پیش‌بینی بازار، روی استراتژی‌های بلندمدت و مدیریت ریسک تمرکز کنند. این پیام برای سرمایه‌گذاران، به‌ویژه در بازارهای پرنوسانی مانند ایران، بسیار ارزشمند است.

درس‌های کلیدی کتاب گشت تصادفی در وال استریت

کتاب مالکیل چند درس کلیدی برای سرمایه‌گذاران دارد:

1. تغییرات تصادفی قیمت سهام

مالکیل استدلال می‌کند که تغییرات قیمت سهام در بازارهای مالی شبیه به یک گشت تصادفی است. برای مثال، فرض کنید قیمت سهام شرکت فولاد مبارکه در بورس تهران یک روز سه درصد افزایش یابد و روز بعد دو درصد کاهش پیدا کند. این تغییرات ممکن است به نظر الگودار بیایند؛ اما مالکیل نشان می‌دهد که اغلب تصادفی هستند و نمی‌توان بر اساس آن‌ها آینده را پیش‌بینی کرد.

این ایده به فرضیه‌ی بازار کارا (Efficient Market Hypothesis)  مرتبط است که می‌گوید تمام اطلاعات موجود در بازار در قیمت‌های فعلی منعکس شده‌اند. بنابراین، تلاش برای پیش‌بینی بازار بر اساس داده‌های گذشته، مانند تحلیل نمودارها، معمولاً بی‌نتیجه است.

2. الگوهای خیالی در بازار

انسان‌ها به‌طور طبیعی تمایل دارند الگوهایی را در داده‌های تصادفی ببینند که به آن سوگیری خوشه‌انگاری می‌گویند. برای مثال، یک سرمایه‌گذار ممکن است با دیدن افزایش قیمت سکه‌ی طلا در بازار تهران طی سه روز متوالی، تصور کند که این روند ادامه خواهد داشت و اقدام به خرید کند. اما مالکیل هشدار می‌دهد که این «الگوها» اغلب تصادفی هستند و شبیه به برد یا باخت‌های متوالی یک قمارباز در کازینو.

3.ناکارآمدی روش‌های تحلیل تکنیکال

مالکیل به چند روش رایج تحلیل بازار اشاره می‌کند که سرمایه‌گذاران برای پیش‌بینی قیمت‌ها استفاده می‌کنند؛ اما نشان می‌دهد که این روش‌ها نمی‌توانند به‌طور مداوم سودآور باشند:

• سیستم فیلتر: این روش پیشنهاد می‌کند که وقتی قیمت یک سهم پنج درصد از پایین‌ترین نقطه افزایش یافت، آن را بخرید و وقتی ۵ درصد از بالاترین نقطه کاهش یافت، بفروشید. این روش فرض می‌کند که تغییرات کوچک قیمت نشانه‌ی روندهای بزرگ‌تر هستند؛ اما داده‌ها نشان می‌دهند که این فرض نادرست است.
• نظریه‌ی داو: این نظریه توصیه می‌کند که وقتی قیمت سهام از قله‌ی قبلی فراتر رفت، بخرید و وقتی به زیر پایین‌ترین نقطه رسید، بفروشید. اما مالکیل نشان می‌دهد که این روش نمی‌تواند به‌طور قابل‌اعتماد آینده را پیش‌بینی کند.
• سیستم قیمت-حجم: این روش معتقد است که افزایش قیمت همراه با حجم معاملات بالا نشانه‌ی ادامه‌ی روند صعودی است؛ اما مالکیل استدلال می‌کند که این روش نیز نمی‌تواند از استراتژی خرید و نگهداری بهتر عمل کند.

4. استراتژی خرید و نگهداری

مالکیل به‌جای روش‌های پیچیده‌ی تحلیل بازار، استراتژی خرید و نگهداری یک پرتفوی متنوع را توصیه می‌کند. این استراتژی به‌معنای سرمایه‌گذاری در دارایی‌های مختلف، مانند سهام شرکت‌های گوناگون، اوراق قرضه یا صندوق‌های سرمایه‌گذاری، و نگهداری آن‌ها برای مدت طولانی است. این رویکرد ریسک را کاهش می‌دهد؛ زیرا تغییرات تصادفی در یک دارایی ممکن است با تغییرات در دارایی دیگر خنثی شود.

برای مثال، یک سرمایه‌گذار ایرانی می‌تواند پرتفویی شامل سهام شرکت‌ها با معاملات آپشن به‌همراه سرمایه‌گذاری در صندوق‌های درآمد ثابت یا طلا، تشکیل دهد. این تنوع باعث می‌شود که نوسانات بازار تأثیر کمتری بر کل سرمایه داشته باشد.

5. مدیریت ریسک و اجتناب از معاملات مکرر

تلاش برای پیش‌بینی بازار اغلب باعث انجام زیاد معاملات می‌شود که هزینه‌های کارمزد را افزایش می‌دهد و باعث زیان‌های سنگین می‌شود. مالکیل توصیه می‌کند که سرمایه‌گذاران از معاملات مکرر اجتناب کنند و به‌جای آن، روی نگهداری بلندمدت دارایی‌ها تمرکز کنند. همچنین، ابزارهایی مانند «ارزش در معرض ریسک» (Value at Risk) که از مدل‌های گشت تصادفی استفاده می‌کنند، به سرمایه‌گذاران کمک می‌کنند تا ریسک‌های خود را بهتر مدیریت کنند.

چرا کتاب گشت تصادفی در وال استریت مهم است؟

این کتاب به سرمایه‌گذاران، درس‌های ارزشمندی درباره‌ی واقعیت بازارهای مالی می‌دهد. این کتاب نشان می‌دهد که تلاش برای پیش‌بینی بازار، مانند پیش‌بینی نتیجه‌ی پرتاب یک سکه، اغلب بی‌نتیجه است. در عوض، سرمایه‌گذاران باید روی استراتژی‌های بلندمدت، مانند خرید و نگهداری یک پرتفوی متنوع، تمرکز کنند. این رویکرد به‌ویژه در بازارهای پرنوسانی مانند ایران، که تحت تأثیر عوامل مختلفی مانند سیاست‌های اقتصادی و اخبار بین‌المللی هستند، بسیار کاربردی است.

علاوه‌بر این، کتاب به سرمایه‌گذاران یادآوری می‌کند که احساسات و تمایل به یافتن الگوهای خیالی باعث انتخاب‌های نادرست می‌شوند. برای مثال، در سال ۱۳۹۹، زمانی که بورس تهران رشد چشمگیری داشت، بسیاری از سرمایه‌گذاران به‌دلیل باور به ادامه‌ی این روند، سرمایه‌گذاری‌های پرخطری انجام دادند. اما افت ناگهانی بازار نشان داد که این «الگوها» اغلب تصادفی هستند.

نتیجه‌گیری

کتاب گشت تصادفی در وال استریت نوشته‌ی برتون مالکیل یکی از آثار کلاسیک در حوزه‌ی سرمایه‌گذاری است که با زبانی ساده، مفهوم گشت تصادفی را توضیح می‌دهد. این کتاب به سرمایه‌گذاران نشان می‌دهد که بازارهای مالی به‌صورت تصادفی عمل می‌کنند و تلاش برای پیش‌بینی آن‌ها معمولاً بی‌نتیجه است. در عوض، مالکیل توصیه می‌کند که سرمایه‌گذاران روی استراتژی‌های بلندمدت، مانند خرید و نگهداری یک پرتفوی متنوع، تمرکز کنند و از معاملات مکرر و تصمیم‌گیری‌های احساسی اجتناب کنند.