کتاب صلحی که همه صلح‌ها را بر باد داد

چرا خاورمیانه این‌قدر درگیر جنگ است؟

امپراتوری عثمانی زمانی نیرویی قدرتمند بود. این امپراتوری در دوران اوج خود در سال ۱۶۸۳، از دروازه‌های وین تا سومالی امروزی در جنوب و بین‌النهرین در شرق امتداد داشت. پایتخت امپراتوری عثمانی قسطنطنیه بود که شامل کشورهای امروزی مانند عراق، عربستان سعودی، سوریه و ترکیه می‌شد.

کتاب صلحی که همه صلح‌ها را بر باد داد، به پایان امپراتوری عثمانی در اوایل قرن بیستم می‌پردازد. این کتاب هم داستان یک امپراتوری را روایت می‌کند و هم از انگیزه‌ها و تاریخ یک هژمونی یا تسلط امپریالیستی قدرتمند دیگر، یعنی امپراتوری بریتانیا می‌گوید. به‌طور کلی، این قدرت بزرگ استعماری، همراه با فرانسه، در پایان دادن به حکومت عثمانی نقش داشت. با بررسی تصمیمات و سرنوشت‌های این دو ابرقدرت جهانی، یاد می‌گیرید که چگونه یکی از مناطق سیاسی ناپایدار جهان، خاورمیانه، به لانه‌ی زنبور امروزی تبدیل شده است.

در آغاز قرن بیستم، پیشرفت‌هایی که از دل انقلاب صنعتی بیرون آمده بود، کشورهای اروپای غربی را از نظر اقتصادی و فناوری جلو برده بود. در همین زمان، امپراتوری عثمانی را «مرد بیمار اروپا» می‌نامیدند. این امپراتوری، یک خلافت اسلامی بود که نه بر پایه‌ی ملیت، بلکه بر اساس دین شکل گرفته بود. یعنی این امپراتوری از نظر قومی متنوع بود؛ اما بیشتر مردم آن مسلمان بودند. دین نقش اصلی را در زندگی روزمره‌ی مردم بازی می‌کرد. حتی اقلیت‌های مسیحی و یهودی هم با دینشان شناخته می‌شدند.

برای مردم اروپای غربی، امپراتوری عثمانی مثل یک موزه بود که زندگی مردمش در گذشته مانده بود. مثلاً قسطنطنیه تازه در سال ۱۹۱۲ برای اولین‌بار چراغ‌‌برق در خیابان‌ها نصب کرد؛ اختراعی که سال‌ها بود در شهرهای اروپایی استفاده می‌شد. در مقایسه با امپراتوری‌های اروپایی مثل فرانسه یا بریتانیا، قدرت سیاسی عثمانی چندان فراتر از مرکز ترکیه‌ی امروزی نمی‌رفت و فقط شامل بخش کوچکی از قلمرو سابقش شامل می‌شد.

برخی از گردشگران از ساختار سیاسی این امپراتوری تعجب می‌کردند؛ چون می‌دیدند بیشتر استان‌های غیرترک، با اینکه نیروهای نظامی عثمانی در آن‌ها حضور داشتند، تقریباً به شکل خودمختار اداره می‌شدند. این وضعیت باعث نشد که عثمانی سرزمین‌هایش را حفظ کند. در آغاز قرن بیستم، این امپراتوری بخش‌های بزرگی از قلمروش را به کشورهای اروپایی واگذار کرده بود. در اکتبر ۱۹۱۲، ایتالیا تنها قلمرو آفریقایی باقی‌مانده‌ی عثمانی را که همان لیبی امروزی است، تصرف کرد. تا آن زمان، بیشتر سرزمین‌های اروپای جنوب‌شرقی شامل بالکان، یونان و بلغارستان هم از دست رفته بود. در نتیجه، با آغاز جنگ جهانی اول، تنها چیزهایی که از امپراتوری بزرگ عثمانی باقی مانده بود، این سرزمین‌ها بود: ترکیه، لبنان، اردن، اسرائیل، فلسطین، عراق، سوریه و بیشتر بخش‌های شبه‌جزیره‌ی عربستان.