کتاب نویز

تصور کنید یک کرونومتر در دست دارید. بدون نگاه کردن به آن، روشنش کنید و دقیقاً بعد از ده ثانیه آن را متوقف کنید.

اگر این کار را چند بار پشت سر هم انجام دهید، متوجه خواهید شد که متوقف کردن ساعت درست در ده ثانیه تقریباً غیرممکن است. گاهی کمی کوتاه می‌شود و گاهی طولانی‌تر. گاهی اوقات شما چند میلی‌ثانیه اختلاف خواهید داشت. در مواقع دیگر یک ثانیه یا حتی بیشتر عقب یا جلو می‌افتید. با همین آزمایش کوچک، شما با مجموعه‌ای از خطاها مواجه می‌شوید که نه الگوی مشخصی دارند و نه دلیل خاصی.

این مثال، نمونه‌ای است از نویز یا اشتباهات تصادفی در قضاوت.

هرچند اشتباهات شما در این آزمایش، بی‌ضرر هستند؛ ولی در این کتاب متوجه خواهید شد خطاهایی از این دست عواقب بسیار جدی‌تری دارد. به دنیای شگفت‌آور نویز خوش آمدید.

در این کتاب می‌آموزیم:

• آب و هوا چه ارتباطی با شانس شما برای قبولی در دانشگاه دارد.
• چرا شما و دیگران، در پیش‌بینی آینده عملکرد خوبی ندارید.
• چرا مغز داستان‌پرداز ما قضاوت‌های منطقی ما را زیر سؤال می‌برد.

تصور کنید که شما در دبیرستان به همراه بهترین دوستتان، بهترین دانش‌آموزان مدرسه به حساب می‌آیید. هر دو شما همیشه نمره بیست می‌گیرید، کنکور را هم پشت سر می‌گذارید و در دانشگاه سراسری قبول می‌شوید.

به مصاحبه‌ی ورودی دانشگاه می‌روید، همه‌چیز هم به‌خوبی پیش می‌رود. نمرات بالای شما مصاحبه‌‌کننده را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد و شما درحالی‌که آفتاب بر صورتتان می‌تابد و نسیمی ملایم پشتتان را خنک می‌کند، با احساس خیلی خوبی از محوطه‌ی دانشگاه به سمت ماشین خود می‌روید.

دوست شما روز بعد با همان مصاحبه‌کننده قرار ملاقات دارد. دقیقاً شبیه به شما، مصاحبه‌ی او هم خوب پیش می‌رود. اما وقتی او از دفتر خارج می‌شود، ابرهای آسمان شروع به باریدن می‌کنند.

چند هفته‌ می‌گذرد و هر کدام از شما نامه‌ای از بخش پذیرش دریافت می‌کنید. معلوم می‌شود آن‌ها شما را رد کرده‌اند؛ اما دوستتان را پذیرفته‌اند. ذهن شما به هم می‌ریزد. چرا؟ او چه چیزی داشت که شما نداشتید؟

یوری سیمونسون (پژوهشگر حوزه‌ی رفتارشناسی) در سال ۲۰۰۳ مقاله‌ای عنوان «ابرها باعث می‌شوند بچه‌درس‌خوان‌ها بهتر به نظر برسند» به این نکته اشاره کرد که آب‌وهوا ممکن است تفاوت مهمی در دیدگاه و قضاوت افراد، ایجاد کند.  سیمونسون متوجه شد که در روزهای ابری، افسران پذیرش کالج توجه بیشتری به نمرات متقاضی دارند.

از طرفی در روزهای آفتابی، افسران پذیرش نسبت به ویژگی‌های غیرآکادمیک حساس‌تر هستند؛ به این معنی که در روز مصاحبه‌ی شما، افسر ممکن است بیشتر به ورزش‌ و استعدادهای هنری علاقه داشته باشد تا نمرات شما.

شاید تصمیم افسر پذیرش اصلاً ربطی به آب‌وهوا نداشته باشد و بیشتر به مصاحبه‌شوندگانی که قبل از شما مراجعه کرده بوده‌اند، مربوط شود. مثلاً آن‌ها دانشجویانی عالی بودند؛ ولی افسر پذیرش فقط به خاطر اینکه نمی‌خواست پشت‌سرهم دانشجوها را قبول کند، آن‌ها را رد کرده است.

اما صبر کنید، شاید سایر عوامل بی‌ربط نیز بر این تصمیم تأثیر گذاشته باشند. ممکن است افسر پذیرش گرسنه بوده باشد یا مثلاً ممکن است تیم فوتبال محبوب او یک بازی مهم را باخته باشد.

محققان نشان داده‌اند که هر یک از این عوامل نامربوط بر تصمیم مأموران بانکی، داوران بیسبال، پزشکان و قضات تأثیر می‌گذارند.

نکته‌ی مهم این است که در همه‌ی این شرایط، یک نفر مدام با وضعیتی مشابه روبرو می شود؛ اما قضاوت‌های متفاوتی می‌کند. به این مسئله «نویز مناسبتی» می‌گویند که یکی از دسته‌بندی‌های اصلی نویز است. که البته این مدل، تنها نوع نویز نیست.