اکوتوپیا
جان گاتمن، مردی است که با فرمولهای ریاضی، رازهای عشق و جدایی را آشکار میکند و سعی میکند راز قلب انسان را با اعداد و آمار بفهمد. روانشناسی که با سالها تحصیل در ریاضیات و نگارش کتاب ریاضیات ازدواج، نشان داد که میتوان با مدلهای آماری پیشبینی کرد کدام زوجها تا ۱۵ سال آینده با احتمال ۹۰ درصد طلاق میگیرند یا عاشق میمانند. او در «آزمایشگاه عشق» سیاتل، با دوربینها و حسگرهای ضربان قلب، روابط زوجها را زیر ذرهبین برد، با همسرش، جولی شوارتز گاتمن، روش گاتمن را برای زوجدرمانی بنیان گذاشت و مؤسسهی گاتمن را تأسیس کرد. از هفت اصل موفقیت در ازدواج و زناشویی تا نسخهی عشق، آثار گاتمن برای زوجهایی است که میخواهند آتش عشقشان را تا ابد شعلهور نگه دارند.
جان مردخای گاتمن در ۲۶ آوریل ۱۹۴۲ در جمهوری دومینیکن، در خانوادهای یهودی ارتدوکس به دنیا آمد. پدرش، خاخامی از وین که از هولوکاست جان به در برده بود، او را در محیطی پر از آیینهای مذهبی پرورش داد. کودکیاش در بروکلین نیویورک، در مدرسه یشیوای لوباویچ، با رعایت قوانین دین یهودی و یادگیری ریاضی و فیزیک گذشت. ذهن کنجکاو گاتمن از همان کودکی عاشق معادلات و معماها بود، انگار میخواست جهان را با اعداد رمزگشایی کند.
در ۱۹۶۲، جان گاتمن مدرک کارشناسیاش را در ریاضی-فیزیک از دانشگاه فیرلی دیکینسون گرفت و سپس در مؤسسه فناوری ماساچوست (MIT) کارشناسی ارشد ریاضیات-روانشناسی را در ۱۹۶۴ به دست آورد. عشقش به ترکیب علم و روان انسان او را به دانشگاه ویسکانسین کشاند و در ۱۹۶۷ کارشناسی ارشد روانشناسی بالینی-ریاضیات و در ۱۹۷۱ دکتری روانشناسی بالینی گرفت. در این سالها، او برنامهنویس کامپیوتر و طراح پژوهش بود.
علاقهی گاتمن به روابط از شکستهای خودش ریشه گرفت. او در مصاحبهای گفته است: «پنجاه سال پیش، چون روابط خودم شکست میخورد، به مطالعهی روابط علاقهمند شدم. با دوستم رابرت لوِنسون، که او هم در روابطش موفق نبود، تصمیم گرفتیم بهجای داشتن رابطه، آنها را مطالعه کنیم!» این دو در دانشگاه واشنگتن «آزمایشگاه عشق» را راهاندازی کردند، آپارتمانی با دوربینها و حسگرهایی که زوجها را در زندگی روزمره زیر نظر میگرفتند. گاتمن با بررسی بیش از سههزار زوج، الگوهایی یافت که آینده ازدواجها را پیشبینی میکرد.
زندگی شخصی جان گاتمن پر از فرازونشیب بود. دو ازدواج اولش به طلاق انجامید، تجربهای که شاید او را به کاوش عمیقتر در روابط سوق داد. اما در ۱۹۸۷، در کافهای به نام «پونی اکسپرسو» در سیاتل، زندگیاش تغییر کرد. او دربارهی دیدار اولش با جولی شوارتز میگوید: «جولی وارد شد و من جرئت کردم بگویم: میخوای با هم قهوه بخوریم؟ عاشق لباسش شدم. اون شب خواب ببری دیدم که همون طرح لباس جولی رو داشت.» جولی هم تعریف میکند: «چشمهای سبز جان منو گرفت. گفتوگوهامون پر از هیجان بود.»
این دیدار تصادفی به عشقی عمیق انجامید. جان که عاشق مطالعه بود و جولی که عاشق کوهنوردی و هیجان، تفاوتهای زیادی داشتند. جولی از خانوادهی مرفه آمریکایی بود؛ اما جان در سختیهای بروکلین بزرگ شده بود. بااینحال، جان با کارهای عاشقانه، مثل فرستادن گل به پنج هتل مختلف در سفر کاری جولی، قلب او را برد. جان پس از ده ماه دوستی، پیشنهاد ازدواج داد و حالا بیشتر از ۳۵ سال است که این دو با دخترشان، موریا، در ایالت واشنگتن زندگی میکنند. آنها در ۱۹۹۶ مؤسسه گاتمن را تأسیس کردند و روش گاتمن را برای کمک به زوجها ساختند.
جان گاتمن نویسندهای است که علم را به راهنمایی برای زندگی عاشقانه تبدیل کرد. او با بیش از ۲۰۰ مقاله علمی و بیش از ۴۰ کتاب، از جمله ریاضیات ازدواج (۲۰۰۳)، که مدلهای دینامیک غیرخطی را برای تحلیل روابط به کار برد، شهرتی جهانی یافت. این کتاب، که انتشارات MIT آن را منتشر کرد، نشان داد چطور میتوان با معادلات ریاضی سرنوشت ازدواجها را پیشبینی کرد. کتاب پرفروش هفت اصل موفقیت در ازدواج و زناشویی (۱۹۹۹)، نوشتهشده با همکاری نان سیلور، نتیجهی سالها پژوهش در «آزمایشگاه عشق» بود و مانند جعبهابزاری برای زوجهاست. او هفت اصل را معرفی کرد: ساختن نقشهی عشق، پرورش محبت و تحسین، رو کردن به هم، پذیرش نفوذ شریک، حل مشکلات قابلحل، مدیریت بنبستها و خلق معنای مشترک.
کتابهای دیگرش، مانند چرا ازدواجها موفق میشوند یا شکست میخورند (۱۹۹۴)، بهبود رابطه (2022)، علم اعتماد (۲۰۱۱)، درست حسابی دعوا کن! (2024، با جولی گاتمن) و نسخهی عشق (۲۰۲۲، با جولی گاتمن)، همگی از دادههای علمی برای بهبود روابط استفاده میکنند. او حتی برای والدین نوشت، مثل قلب فرزندپروری (۱۹۹۷)، که به پرورش هوش هیجانی کودکان کمک میکند. جان گاتمن با همراهی جولی کتابهایی مثل هشت قرار عاشقانه (۲۰۱۹) و راهنمای مردان برای شناخت زنان (۲۰۱۶) را نوشت.
اندیشههای جان گاتمن مانند نقشهای برای روابط عاشقانهاند و در بیشتر از چهل سال پژوهش روی هزاران زوج ریشه دارند. او با مدلهای ریاضی و آماری، مانند معادلات دینامیک غیرخطی، نشان داد که میتوان با مشاهده ۱۵ دقیقه از گفتوگوی زوجها، با دقت ۹۰ درصد پیشبینی کرد که آیا تا ۱۵ سال آینده طلاق میگیرند یا نه. کلیدیترین ایدههای او عبارتاند از:
با وجود تأثیر جان گاتمن، برخی از روشها و ادعاهایش نقد شدهاند:
خواندن گاتمن مانند داشتن یک مربی علمی برای عشق است. او به ما میآموزد که عشق مهارتی است که با تمرین رشد میکند. مثلاً وقتی شریکتان از روز بدش میگوید، یک «میفهمم عزیزم» میتواند فاصلهها را کم کند. هفت اصل موفقیت در ازدواج و زناشویی مثل نقشهای است برای عبور از طوفانهای زندگی مشترک. برای والدین، ایدههایش درباره مربیگری عاطفی مانند کلیدی برای تربیت کودکانی با قلبهای قوی است. در دنیای امروز، که شبکههای اجتماعی و فشارهای مالی عشق را سختتر کردهاند، گاتمن مانند دوستی است که با علم و مهربانی راه را نشان میدهد.
