کتاب ثروت ملل

تئوری اقتصادی «دست نامرئی» دقیقاً چیست؟ آیا واقعاً می‌دانید بازار آزاد چطور کار می‌کند؟ چطور مرکانتیلیسم باعث احتکار بیهوده‌ی طلا و نقره شد؟

در کتاب ثروت ملل، اثر آدام اسمیت، با این مفاهیم آشنا می‌شویم. آدام اسمیت، فیلسوف و اقتصاددان قرن هجدهم، با حمایت از بازار آزاد و کاهش مداخله‌ی دولت در اقتصاد، «پدر اقتصاد مدرن» شناخته می‌شود. حتی با این‌که سال‌ها از مرگ اسمیت گذشته؛ اما امروز هم بسیاری از صاحب‌نظران درباره‌ی مواضع او صحبت می‌کنند. در این کتاب می‌بینیم که چرا اسمیت باور داشت کلید شکوفایی یک کشور را باید در بازار آزاد جست‌وجو کرد. همچنین مسائل مربوط به مالیات، تجارت آزاد و مفهوم منافع شخصی اقتصادی، همگی در این کتاب مطرح شده‌اند.

تصور کنید می‌خواهید کارخانه‌ای برای ساخت سوزن ته‌گرد راه‌اندازی کنید. برای تولید هم فقط یک کارگر بی‌سواد را برای تولید سوزن استخدام می‌کنید. کارگر شما همه‌ی هجده‌ مرحله‌ی ساخت این سوزن‌ها را به‌تنهایی انجام می‌دهد. نتیجه چندان جالب‌توجه نیست. او در یک روز کاری به‌سختی یک سوزن درست می‌کند.

اما اگر هجده کارگر داشتید، می‌توانستید هر مرحله را به یک نفر بسپارید. با این کار هر فرد کم‌کم در کار خود مهارت پیدا می‌کرد.

آیا در این صورت ۱۸ سوزن در روز تولید می‌شود؟ خیر. این کار باعث می‌شد میزان تولید شما به ۵۰ هزار سوزن در روز برسد.

تقسیم کار به میزان قابل‌توجهی بهره‌وری را افزایش می‌دهد. اما چطور؟

هنگامی که یک کارگر مجبور است کارهای مختلفی را انجام دهد، زمان زیادی تلف خواهد کرد. ولی با تقسیم کار، هر کارگر می‌تواند صرفاً روی یک وظیفه تمرکز کند. به این ترتیب شما با این کار زمان‌های مرده‌ی او را به زمان مولد تبدیل خواهید کرد. علاوه بر این، اگر افراد فقط به یک کار خاص توجه کنند، نوآوری شکل خواهد گرفت که همین نوآوری، باعث افزایش بهره‌وری خواهد شد.

پسری جوان سیستمی اختراع کرد که با استفاده از یک طناب می‌توانست دریچه‌ی آتش‌نشانی را باز و بسته کند. این اختراع کمک بزرگی به مهار آتش می‌کرد. حدس بزنید شغل قبلی این مخترع چه بود؟ باز و بسته کردن دریچه‌ی آتش‌نشانی با دست!

از طرفی با افزایش بهره‌وری، مازاد تولید به دست خواهد آمد. این مازاد تولید معامله می‌شود. قصاب اگر گوشتْ اضافه بیاورد، آن را با نان مبادله می‌کند.

اما گاهی پیش می‌آید که برای محصول، تقاضای اضافه‌تری نباشد. مثلاً اگر نانوا گوشت لازم نداشته باشد چه می‌شود؟ پول برای حل همین مشکل ایجاد شده است. قصاب می‌تواند گوشت خود را به فردی دیگری بفروشد و با پول آن نان بخرد. یا حتی ممکن است او مقداری پنیر هم بخواهد. ایرادی ندارد. با پولی که از فروش گوشت به دست آورده می‌تواند به بازار برود و پنیر تهیه کند.

به همین شکل، افراد در صنایع مختلف متخصص می‌شوند. این هم نوعی تقسیم کار است و بهره‌وری را زیاد می‌کند. صنعت‌گران در بازار مازاد تولید خود را عرضه می‌کنند و می‌فروشند.