کتاب ADHD

تا سالیان سال، افراد مبتلا به اختلال کمبود توجه-بیش فعالی(ADHD) از سوی جامعه طرد می‌شدند و به سرعت برچسب تکانشی، مخرب و غیرقابل اعتماد به آن‌ها زده می‌شد. هنوز برخی افراد همچنان نگاهی منفی به این افراد دارند. البته چنین تفکری به دلیل فقدان دانش و آموزش مناسب است. اگر چنین نگاهی در جامعه تغییر نکند ممکن است باعث سرخوردگی، انزوا، کاهش سلامت روانی و یا حتی افسردگی در افراد مبتلا به این اختلال شود.
افراد مبتلا به اختلال کم‌توجهی-بیش فعالی استعدادهای ویژه‌ای دارند که اگر شرایط لازم را برای آن‌ها مهیا کنیم می‌توانیم شاهد پیشرفت و موفقیت این افراد باشیم. در حقیقت اختلال کم توجهی-بیش فعالی(ADHD) می‌تواند به یک دارایی قدرتمند تبدیل شود که افراد مبتلا به آن را به سمت موفقیت و رضایت خاطر سوق دهد.
در این چکیده ابتدا نگاهی مختصر به مغز افراد مبتلا به ADHD و تاثیر این اختلال بر نحوه ادراک آن‌ها از جهان می‌اندازیم. سپس چهار استراتژی عملی برای به حداقل رساندن جنبه‌های منفی و استفاده حداکثری از ظرفیت‌ها و استعدادهای نهفته اختلال کم‌توجهی-بیش فعالی ارائه می‌دهیم.

اگر شما یا یکی از اطرافیانتان مبتلا به اختلال نقص توجه-بیش‌فعالی(ADHD) باشد، احتمالا به برخی از ویژگی‌های بد آن‌ها عادت کرده‌اید؛ دانش‌آموزی که همیشه نظم کلاس را بر هم می‌زند، همسری که مدام دیر می‌کند یا کارمندی که اگر اینقدر حواس‌پرت نبود شاید بهترین کارمند اداره می‌شد.
البته این نوع نگرش نسبت به این افراد چندان عادلانه نیست. افراد مبتلا به این اختلال ویژگی‌های دیگری نیز دارند که آن‌ها متمایز می‌کند. یکی از استعدادهای منحصر به فرد آن‌ها این است که اگر به موضوعی علاقه‌مند شوند دیگر از آن دست نمی‌کشند و به نتایج شگفت‌آوری دست می‌یابند.
بله، آن‌ها در نگاه اول تکانشی، بیش فعال و حواس پرت بنظر می‌رسند اما باید بدانیم که ویژگی‌های ارزشمند دیگری نیز دارند. افراد مبتلا به ADHD پرانرژی و بسیار خلاق هستند. و معمولا در مواجهه با مشکلاتی است که هیچ کس علاقه‌ای به سر و کله زدن با آن‌ را ندارد شجاع هستند.
در واقع از نگاهی دیگر اختلال کم توجهی- بیش فعالی می‌تواند یک استعداد خارق‌العاده باشد. برای شکوفا کردن این استعداد، لازم است ابتدا به بررسی دقیق ساختار و عملکرد مغز بپردازیم تا بتوانیم استراتژی‌های لازم برای استفاده حداکثری از قابلیت آن‌ها را بدست آوریم.
اخیرا به لطف روش fMRI(تصویربرداری رزونانس مغناطیسی کارکردی)، چیزهای زیادی در مورد عملکرد مغز آموخته‌ایم. با استفاده از این فناوری، دانشمندان مغز افراد را حین انجام یک کار بررسی می‌کنند. این روش به دانشمندان کمک کرد تا دو حالت اصلی تفکر را کشف کنند. این دو حالت مانند الاکلنگ عمل می‌کنند به طوری که زمانی که یکی از آن‌ها فعال است دیگری غیرفعال و خاموش است.
اولین حالت تفکر TPN نام دارد. این نوع تفکر مختص زمانی است که در کاری غوطه‌ور هستیم. در این حالت معمولا همه چیز را فراموش می¬کنیم، فقط مشغول آن کار می‌شویم و متوجه گذر زمان نمی‌شویم. اگر این حالت به طور افراطی و بیش از حد فعال شود، دیگر آن فرد نمی‌تواند از آن کار دست بکشد و تمرکز بیش از حدی روی آن کار خواهد داشت به طوری که متوجه محیط اطراف خود نخواهد شد.
حالت دوم تفکر DMN یا شبکه حالت پیش فرض است. این حالت زمانی فعال می‌شود که کار خاصی انجام نمی‌دهیم و نیاز به تمرکز عمیق نداریم و در حال فکر کردن به گذشته، آینده یا مشکلات خود هستیم. به اصطلاح مغز در حال استراحت است.
البته همچنان بخش‌های مختلف مغز در حال فعالیت هستند؛ در این حالت مغز به طبقه‌بندی کردن حافظه و مرتب کردن افکار می‌پردازد. در این وضعیت معمولا دو وضعیت TPN و DMN یک تیم دونفره بسیار منظمی را تشکیل می‌دهند و همواره مکمل یکدیگر هستند. یعنی بین غرق شدن در لحظه حال و فکر کردن به گذشته و آینده تعادل برقرار می‌کنند.
چالشی که افراد مبتلا به ADHD با آن رو به رو هستند این است که مغز آن‌ها مانند مغز افراد سالم نمی‌تواند بین این دو حالت مغز تعادل برقرار کند، ممکن است مدت طولانی در یکی از حالت‌ها گیر کند و از تغییر دادن سریع این دو حالت عاجز است. یعنی ممکن است برای مدت طولانی در وضعیت TPN بمانند و به قدری در کاری غرق شوند که اصلا متوجه گذر زمان نشوند و حتی برنامه‌های دیگرشان را به کل فراموش کنند. آن‌ها نمی‌توانند بین دو حالت تفکر تعادل برقرار کند که متاسفانه با عواقب بدی رو به رو می‌شوند.
این افراد ممکن است آنقدر در کاری غرق شوند که سایر وظایف خود را فراموش کنند مثلا به قدری غرق کتاب خواندن شود که وقت دندان پزشکی یا بردن بچه‌ها به کلاس زبان را فراموش کند. یا ممکن است به قدری در حالت DMN بمانند که در رویاپردازی برای آینده یا نشخوار گذشته گیر کنند.
مخچه بخشی از مغز است که حرکات ارادی و فرآیندهای شناختی و عاطفی مغز را کنترل می‌کند و مسئول یادگیری مهارت‌های جدید، تنظیم احساسات و تصمیم‌گیری است. یکی از مهم‌ترین وظایف او حفظ تعادل و هماهنگی بین اعضای بدن است. مطالعات جدید نشان می‌دهد که بخش مرکزی مخچه افراد مبتلا به اختلال کم توجهی-بیش فعالی(ADHD) کوچک‌تر از افراد سالم است. خبر خوب این است که مخچه انعطاف‌پذیرترین قسمت مغز است. به این معنا که با تلاش و مداومت می‌توان مخچه را تقویت نمود و این یعنی می‌توان از چالش‌های افراد مبتلا به ADHD کم کرد.