منو
کتاب چرا به یاد می‌آوریم (۲۰۲۴) به بررسی مکانیزم‌های جذابی می‌پردازد که در پس حافظه انسانی نهفته‌اند. با به چالش کشیدن برداشت‌های متعارف، حافظه را به عنوان یک نیروی پویا معرفی می‌کند که نه تنها گذشته را ثبت می‌کند، بلکه بر حال و آینده ما نیز تاثیر می‌گذارد. از طریق مطالعات موردی جالب و تحقیقات علمی جدید، فرآیندهایی را آشکار می‌کند که توانایی ما را در ایجاد خاطرات ماندگار شکل می‌دهند و همچنین عواملی که بر فراموشی تاثیر می‌گذارند را بررسی می‌کند. در نهایت، به ما نشان می‌دهد که چگونه می‌توانیم از حافظه خود برای یادگیری، بهبود و رشد استفاده کنیم.
چاران رانگانات عصب‌شناس و استاد دانشگاه کالیفرنیا است، جایی که او پژوهش‌های حافظه و انعطاف‌پذیری را هدایت می‌کند. او همچنین مدیر آزمایشگاه حافظه پویا است، مکانی که با استفاده از فناوری‌های تصویربرداری مغزی به بررسی حافظه اپیزودیک و مکانیزم‌های آن می‌پردازد و به درک اختلالات حافظه در افراد مبتلا به بیماری آلزایمر کمک می‌کند. رانگانات به‌خاطر مشارکت‌هایش در علم عصب‌شناسی و روانشناسی، بورسیه گوگنهایم و بورسیه دانشکده‌ی وانوار بوش را دریافت کرده است.
سفری به پیچیدگی‌های شگفت‌انگیز حافظه
حافظه نیروی عمیقی است که در قلب هویت و تصمیمات روزانه ما قرار دارد. خاطرات ما بر همه چیز، از انتخاب‌های شغلی و روابطمان گرفته تا باورها و ارزش‌های اصلی‌مان تاثیر می‌گذارد. حافظه‌ها چگونگی درک ما از جهان و تفسیر تجربه‌هایمان را شکل می‌دهند. به طور شگفت‌انگیزی، شادی و رضایت ما به حافظه‌هایمان وابسته است؛ نه به آنچه واقعا تجربه کرده‌ایم، بلکه به چگونگی به‌خاطر آوردن تجربه‌هایمان.
در واقع، «خود به یادآورنده‌ی ما» (remembering selves) به طور مداوم افکار، احساسات و اعمال ما را شکل می‌دهد؛ که عموما هم بدون آگاهی کامل ما انجام می‌شود. در این خلاصه کتاب، نیروهای پنهان حافظه را که هویت، روابط و واقعیت‌های اجتماعی ما را شکل می‌دهند، رمزگشایی می‌کنیم. در ادامه شما به درک بنیادی از سازوکارهای حافظه، دلایل فراموشی و راهبردهایی برای به یاد آوردن آنچه واقعا اهمیت دارد، دست خواهید یافت.
علاوه بر آن، ماهیت انعطاف‌پذیر حافظه و اینکه چگونه خاطرات شخصی ما با خاطرات دیگران در هم تنیده شده و بافت تجربه‌ی انسانی را شکل می‌دهند، بررسی خواهیم کرد.
آیا تا به حال فکر کرده‌اید که چرا برخی از خاطرات برای دهه‌ها با ما می‌مانند، در حالی که به نظر می‌رسد برخی دیگر بدون هیچ ردپایی ناپدید می‌شوند؟ پاسخ در نحوه‌ی تکامل سامانه‌های حافظه مغز ما برای اولویت‌بندی اطلاعات ضروری و سازگاری با محیط‌های در حال تغییر نهفته است.
مغز ما روزانه بمباران اطلاعاتی می‌شود که هرگز نمی‌توانیم امیدوار به ذخیره‌ی تمام این اطلاعات باشیم. برای کاهش این بار شناختی، مغز ما اساسا در مورد جزئیاتی که باید به خاطر بسپاریم «رای‌گیری» می‌کند. به طور خاص، مغز ما ارتباطاتی بین سلول‌ها ایجاد می‌کند و این مجموعه‌ها بر اساس آنچه توجه ما را در میان هجوم محرک‌ها حفظ می‌کند، تصمیم می‌گیرند چه چیزی را نگه دارند.
این فرآیند رای‌گیری به ما امکان می‌دهد تا به طور موثر مهم‌ترین جزئیات محیط خود را درک و اولویت‌بندی کنیم؛ مانند تشخیص صداهای گفتار در عین نادیده گرفتن نویزهای پس‌زمینه. همچنین باعث می‌شود رویدادهای عادی به مرور زمان در هم ادغام شوند. این به دلیل رقابت شدید بین خاطرات مشابه است که با یکدیگر تداخل دارند.
پس چگونه می‌توانیم به طور هدفمند یک بخش خاص از اطلاعات را به یک خاطره‌ی ماندگار تبدیل کنیم؟ کلید این کار این است که توجه و نیت خود را در جهت کدگذاری جزئیات متمایز در طول خود تجربه هدایت کنیم. انجام این کار نیازمند قشر پیش‌پیشانی است؛ بخشی از مغز که به عنوان یک نوع مدیر مرکزی عمل می‌کند. این بخش فعالیت در سراسر مغز را هماهنگ می‌کند و خاطرات مهم‌تر را از خاطرات کم‌اهمیت‌تر تفکیک می‌کند.
بهترین راه برای کمک به قشر پیش‌پیشانی به منظور دستور دادن به مغز برای ذخیره یک خاطره خاص چیست؟ تمرین ذهن‌آگاهی.
در لحظات حساس، به طور آگاهانه مکث کنید و سعی کنید به طور کامل طیف وسیعی از جزئیات حسی را که تجربه می‌کنید جذب کنید. بر دیدن، شنیدن، بو، بافت و احساس تمرکز کنید. این کار به کدگذاری غنی‌تر و عمیق‌تر در مغز شما منجر می‌شود.
برخلاف عادات امروزی ما، بهتر است از آن لحظه عکس یا فیلم ثبت نکنید. مطالعات نشان می‌دهند که علی‌رغم تلاش‌های ما برای حفظ یک خاطره، خود عمل ضبط گاهی اوقات می‌تواند ما را از تجربه‌ی واقعی دور کند. این در نهایت باعث می‌شود که خاطره کم‌رنگ‌تر شود.
با درک نحوه‌ی عملکرد سیستم‌های حافظه‌ی انتخابی مغز و اعمال توجه آگاهانه در طول تجربیات، می‌توانیم توانایی خود را برای کدگذاری و حفظ باارزش‌ترین لحظات خود را بهبود بخشیم.
خاطرات ما به طور عمیقی هویت، روابط و درک ما از واقعیت را شکل می‌دهند، آن هم اغلب بدون آگاهی کامل ما.
عواملی مانند توجه، احساسات و زمینه نقش‌های کلیدی در شکل‌گیری حافظه ایفا می‌کنند. این مکانیزم‌ها نشان می‌دهند چرا ما خاطرات زنده‌ای از برخی تجربیات را حفظ می‌کنیم و خاطرات دیگری را از دست می‌دهیم. در نهایت، پذیرش ماهیت اجتماعی حافظه و استفاده از استراتژی‌هایی مانند تمرین بازیابی می‌تواند یادگیری ما را بهینه‌سازی کرده و به ایجاد یک بافت غنی‌تر از تجربیات مشترک انسانی کمک کند.
