کتاب محتوم (Determined) بیان می‌کند که اراده‌ی آزاد یک توهم است. رفتارهای انسانی را عوامل بیولوژیکی و فرهنگی کنترل می‌کنند، نه خودشان. این کتاب از طریق تحقیقات علمی و مطالعات موردی، جبرگرایی را تأیید می‌کند و هدف آن اثبات این موضوع است که چرا نقض مفهوم اراده‌ی آزادْ اتفاقی مثبت است.
رابرت ساپولسکی مدرس زیست‌شناسی و عصب‌شناسی در دانشگاه استنفورد و یکی از همکاران پژوهشی مؤسسه‌ی تحقیقات پستانداران در موزه‌ی ملی کنیا است. او مطالب زیادی درباره‌ی علوم رفتاری و زیست‌شناسی انسان نوشته است، مانند کتاب چرا گورخرها زخم معده نمی‌گیرند و کتاب رفتار.
احتمالاً شما نیز مثل بیشتر مردم معتقدید که در نهایت مسئول اعمال خود هستید، به عبارت دیگر، اراده‌ی آزاد دارید. اما اگر این‌طور نباشد چه؟ این کتاب، برخی از استدلال‌های کلیدی را بیان می‌کند که مدعی است همه‌ی رفتارها و تصمیم‌گیری‌های انسان تحت‌تأثیر عوامل پیچیده‌ی زیست‌شناختی و محیطی خارج از کنترل او هستند.
با خواندن این کتاب خواهید آموخت که چگونه ژنتیک، تجربیات دوران کودکی، شرایط فرهنگی و موارد دیگر، نحوه‌ی عملکرد ذهن انسان و پاسخ او به محرک‌ها را شکل می‌دهد. آماده باشید تا درباره‌ی انتخاب، مسئولیت‌پذیری، مجازات و اختیار تجدید نظر کنید.
اگر شما هم مانند بیشتر مردم هستید، احتمالاً خیلی خوشحال نخواهید شد که بشنوید: هر تصمیمی که گرفته‌اید و هر کاری که کرده‌اید، از انتخاب شریک زندگی گرفته تا دزدکی خوردن تکه‌ی آخر پیتزا، مطلقاً هیچ ربطی به اراده‌ی آزاد شما ندارد و همه چیز به مجموعه‌ی پیچیده‌ای از عوامل بیولوژیکی و فرهنگی بستگی دارد که کاملاً خارج از کنترل شما هستند!
بیایید با یک داستان ساده شروع کنیم. حدوداً در اواخر قرن بیستم، فیلسوف و روانشناس مشهور، ویلیام جیمز، داشت درباره‌ی ماهیت جهان سخنرانی می‌کرد. زنی مسن پس از تمام شدن سخنرانی پیش او رفت تا به جیمز بفهماند که کاملاً درباره‌ی ماهیت جهان اشتباه می‌کند. او معتقد بود که جهان بر پشت یک لاک‌پشت غول‌پیکر قرار دارد. جیمز متعجب پرسید که خب آن لاک‌پشت روی چه چیزی قرار دارد؟! زن پاسخ داد: «روی لاک‌پشت غول پیکر دیگر.» «خب، آن لاک‌پشت روی چه چیزی قرار دارد؟» زن عصبانی پاسخ داد: «نمی‌بینی؟ تا آخر لاک‌پشت است!»
این صحبت مضحک به نظر می‌رسید؛ اما منطق جالبی پشت حرف آن زن بود. اعتقاد به اینکه جهان روی زنجیره‌ای از لاک‌پشت‌ها قرار دارد، مضحک است. اما اگر فکر کنیم که زنجیره‌ای از لاک‌پشت‌ها وجود خارجی ندارند و فقط یک لاک‌پشت در فضا شناور است، مضحک‌تر است. اگر بپذیرید که جهان روی یک لاک‌پشت غول‌پیکر قرار دارد، باید بپذیرید که آن لاک‌پشت‌ها تا بی‌نهایت ادامه دارند.
به بحث اصلی خود بازگردیم. همه چیز، از جمله همه‌ی کنش‌های انسانی، با عوامل خارج از کنترل اراده‌ی ما هدایت می‌شوند. فلسفه‌ای که با نام «جبرگرایی» شناخته می‌شود.
این فلسفه بیان می‌کند که وقتی شما رفتار خاصی را انجام می‌دهید، در واقع مغز شما آن رفتار را «ایجاد» کرده است. از طرفی مغز شما را نورون‌های شما کنترل می‌کنند و نورون‌ها نیز با افکار و احساسات و محرک‌های موجود در مغز هدایت می‌شوند. هورمون‌ها، آن افکار و محرک‌ها را ایجاد کرده‌اند و همین هورمون‌ها نیز در دوره‌های مختلف رشد مثل نوجوانی، کودکی و حتی جنینی شکل گرفته‌اند که همه‌ی این‌ها تا حدی تحت‌تأثیر ژنتیک و فرهنگی جامعه‌ای است که در آن متولد شده‌اید، که خود نیز نتیجه‌ی فشارهای محیطی و تکاملی است. به عبارت دیگر، تا آخر لاک‌پشت‌ها را می‌بینید!
ممکن است فکر کنید احمقانه است که بگوییم جهان روی مجموعه‌ای از لاک‌پشت‌ها قرار دارد که تا بی‌نهایت ادامه دارند. اما احمقانه‌تر است که بگوییم گاهی اوقات لاک‌پشت‌ها حذف می‌شوند و سیستم دیگری به‌طور تصادفی وارد عمل می‌شود.
احتمالاً برخی از مفاهیم نظریه‌ی جبرگرایی را قبول داشته باشید. برای مثال، احتمالاً قبول دارید که مواردی مانند اختلالات یادگیری و افسردگی، به دلیل اختلال در عملکرد مغز و استعداد ژنتیکی ایجاد می‌شوند. احتمالاً قبول دارید که هیچ‌کس انتخاب نمی‌کند که چپ‌دست یا راست‌دست باشد. احتمالاً شنیده‌اید که افرادی که در کودکی به آن‌ها تعرض شده است، ممکن است خودشان در بزرگسالی بدرفتار و آزارگر شوند.
درواقع شما در موقعیت‌هایی به‌راحتی قبول می‌کنید که اراده‌ی آزاد در آن‌ها نقشی ندارد. حالا چگونه قبول می‌کنید که بعضی رفتارها را عوامل بیولوژیکی تعیین می‌کنند؛ اما قبول ندارید که همه‌ی رفتارها با عوامل بیولوژیکی تعیین می‌شوند؟
در بخش‌های بعدی خلاصه کتاب محتوم، استدلال خواهیم کرد که اراده‌ی آزاد، در دنیای واقعی و به هیچ معنای معناداری، وجود ندارد. علاوه بر این، نشان خواهیم داد که چرا پذیرفتن این نظر ممکن است در نهایت اتفاق خوبی برای جامعه باشد.
99 پاسخ
وادار به تفکر شدم، سپاس فراوان، عالی بود.🙏👏👏👏
بایستی بتوان بر تصمیمات خود آگاهیی لازم داشته باشیم
امیدواریم بپذیریم اراده‌ی آزاد وجود ندارد و جامعه به سمت نظام‌های انسانی‌تری برود.
موافق نبودم اصلا با کتاب
بنظرم نتیجه گیری‌ها براساس اطلاعات تاقص و دم دستی‌ای بود، البته شاید در کتاب استدلال‌های قوی‌تری وجود داشته باشه
بشر هر چند وقت یک‌بار، دیدگاهی انسانی‌تر و بهتر داشته است. پس باز هم می‌توانیم آن را تغییر دهیم!
جالب بود برام و دیدگاهم نسبت به اراده و اختیار متفاوت شد بعد از این خلاصه،دوست دارم این کتاب و کامل بخونم👌🏻
واقعا که این مساله آزادی اراده برای برخی هنوز قابل درک نیست دلیلش هم اینه که خطاهای شناختی مغز مانع از این میشه که دنبالش برن و تحقیق کنن که آیا باورشون هنوز هم اعتبار داره یا نه.
اختلاف بین جبرگرایان و معتقدان به اختیار سال های سال هست وجود داره و مباحثه میکنن،پیشنهاد میکنم به علاقه مندان این موضوع سخنرانی های دکتر روزبه توسرکانی راجب این موضوع رو گوش کنن…
به نظرم واحد نوروساینس رو باید جزو دروس حقوق قرار بدن
هر تصمیم ما ،متاثر از رفتارپدرو مادر،منطقه جغرافیایی که بدنیا اومدیم،محله و شهری که زندگی میکنیم ،نوع دوستانی که داریم و تغذیه و نوع خوراکی هرروز میخوریم وحتی شرایط آب و هوایی بستگی داره.چرا چون مناطق خشک و کویری یه نوع خصوصیات رفتاری دارن،مناطق شمالی و جنوبی کشور نوع دیگر،نوع مذهب و دین هم تاثیر دارد
سلام. با تشکر
با این تفکر که به سمت جبرگرایی کامل حرکت کنیم، مخالفم، قطعا تصمیمات ما تحت تاثیر گذشته و محیط هست اما می‌تونیم جنبه مثبتی برای آن در نظر بگیریم.. شرایط بهتری برای رشد و سپس تصمیم‌گیری انتخاب کنیم مثلا شیوه‌ی زندگی یا افراد نزدیکمون رو تغییر بدیم تا تحت تاثیر مثبت‌تری باشیم و به سمتی بریم که ما بر جامعه تاثیر مثبت حتی در تصمیمات کوچک داشته‌باشیم..
برای نقد کتاب ارجاع می‌دم به داستان بهلول و عالِم جبری.
اینکه فرهنگ و محیطی که ما در اون بزرگ شدیم عامل تصمیم گیری های ما هستن درسته اما اینکه آدم ها هیچ اراده ی آزادی در تصمیم گیری هاشون ندارن و همه ش به عوامل بیولوژیکی مربوطه به نظرم نمیتونه درست باشه
بسیار عالی و مفید
همه‌ی تصمیم‌ها و رفتار انسانها ناشی از عوامل بیولوژیکی و محیطی است نه اراده‌ی آزاد. با توجه به این موضوع، سیستم‌های قضایی باید در نظر بگیرند که آدم‌ها عاملیتی ندارند و به‌جای مجازات، روی پیشگیری و ایجاد امنیت تمرکز کنند.
سپاس از شما
با یک سری از جاهای کتاب مخالفم. به نظر من حاصل برآیند تمام این چیزها نهایتا میشه تصمیم گیری ما که باز هم موید اراده آزاده. مطلقا نمیشه گفت که کاری دست ما نیست. و بیشتر این موضوع بازی با کلماته.شاید بهتر باشه بگیم که اراده آزاد ما تحت تاثیر عوامل مختلفی قرار می‌گیره. درباره موضوع پیشگیری هم کلی مشکلات وابسته به خودش هست و پیشنهاد میکنم فیلم minority report رو حتما ببینید
انسانها ازاد تصمیم نمیگیرن تصمیمات از قبل در ناخوداگاهشان هست
سلام
تراژدی خوبی بود ، ولی کاملا بی نقض نبود ،
به نظر من انسان نه اختیار کامل داره نه اساسا بی اختیار است ، و این فرضیه درسته به نظرم .
مرسی از اکوتوپیا
خیلی خوب بود
نتیجه ای که از این کتاب میشه گرفت اینه که سیستم قضاوت و داوری توسط انسان ها ممکنه از ریشه مشکل داشته باشه و احتمالا تو اکثر مواقع رای های قاضی ها و داوران منصفانه نیست.
تز اصلی ساپولسکی این است که رفتار انسان به طور کامل توسط یک تعامل پیچیده از عوامل بیولوژیکی و محیطی تعیین می شود که جایی برای اراده آزاد باقی نمی گذارد. او معتقد است که اعمال، افکار و تصمیمات ما نتیجه فرآیندهای عصبی است که تحت تأثیر ژنتیک، تربیت و شرایط فعلی است. این دیدگاه جبرگرایانه مفهوم سنتی اراده آزاد را از میان بر می دارد که مطابق با آن افراد فرض می‌کند که توانایی انتخاب مستقل و آزادانه دارند.
گفت توبه کردم از جبر ای عیار
اختیارست اختیارست اختیار
به نظر من که کلا انتخاب رو رد کرده و این کمی فجیبه
شکراله
مفهومی به نام اراده آزاد نداریم اما چیزی شببی یه به آن داریم.
کتابی بود که ذهنم را به چالش کشید.
سپاسگزاریم
خیلی خوب و جالب بود اینکه ما اراده آزاد نداریم و چقد چیزای مختلف میتونن روی تصمیم گیری ما تاثیر بذاره خیلی خوب بود
هجدهم تمام
کتاب عجیبی بود بنده قبلا به تئوری انتخاب باور داشتم ولی این کتاب ذهنم را به چالش کشید و تصمیم گرفتم کتاب را کامل مطالعه کنم
ممنون از شما واقعا به فکر فرو رفتم
درود و خداقوت🌱کتاب جالبی بود دیدگاه تازه ای رو به آدم میده،نکته ای که من دوست داشتم:
۱ـتوانایی ما برای استدلال ،شناخت ،همدلی،و کنترل تکانه ها تا حد زیادی در دوران کودکی شکل میگیرد.
و واقعا هم همینطوره دوران کودکی، کشور و خانواده ای که در ان بزرگ میشوید اب و هوا و …بیشتر از اونچه که فکر میکنیم تاثیر دارن.
تشکر از زحمات و سایت خوبتون💚
دقیقا
اکثر تصمیم ها و رفتار های تحت اثر فرهنگ و تربیت و ژن هامون محیطی که توش زندگی میکنیم هست و تحت چهارچوب برآیند موارد بالا هست .
تعامل بین ساختار ژنتیکی و محیط، رفتار شما را تعیین می‌کند.
بهتر است نسبی در نظر بگیریم