کتاب پروست چگونه می تواند زندگی شما را دگرگون کند؟

اگر تاکنون با آثار مارسل پروست، نویسنده شهیر فرانسوی، آشنایی نداشته‌اید، این خلاصه کتاب می‌تواند مقدمه‌ای مناسب برای آشنایی با جهان ادبی او باشد. اگر قصد مطالعه آثار پروست را داشته‌اید، این خلاصه ممکن است انگیزه‌ای مضاعف برای آغاز این مسیر به شما بدهد. حتی اگر علاقه‌ای به مطالعه کامل آثار پروست نداشته باشید، باز هم می‌توانید از آموزه‌های ارزشمند رمان بی‌نظیر او، «در جستجوی زمان از دست رفته» که در سال ۱۹۱۳ منتشر شد، بهره‌مند شوید.

راهنمای ما در این پژوهش، کتاب «چگونه پروست می‌تواند زندگی شما را دگرگون کند» نوشته آلن دوباتن، فیلسوف برجسته‌ای با دو تابعیت بریتانیایی و سوئیسی است. این اثر که در سال ۱۹۹۷ منتشر شده، تلفیقی بدیع از خودیاری ادبی و زندگی‌نامه مارسل پروست است. دوباتن در این کتاب نشان می‌دهد که اندیشه‌های پروست، صرف نظر از گذر زمان، می‌تواند راهگشای بسیاری از چالش‌های زندگی امروزی باشد.

این خلاصه فقط یک پیام کلیدی دارد: پروست را بخوانید. زیرا، همان‌طور که در ادامه خواهید فهمید، او نه تنها یک استاد ادبی است، بلکه می‌تواند زندگی شما را تغییر دهد.

رمان هفت جلدی مارسل پروست با عنوان «در جستجوی زمان از دست رفته» ماجرای زندگی راوی به نام مارسل از کودکی تا آستانه مرگ، در بستر جامعه‌ اشرافی فرانسه قرن نوزدهم را روایت می‌کند. این اثر توسط منتقدان و مخاطبان به عنوان شاهکاری بی‌بدیل ستایش شده است. با این حال، مهم‌ترین منتقدی که پروست مشتاق کسب تایید او بود، یعنی پدرش، دکتر آدریان پروست (Dr. Adrien Proust) چهار سال پیش از انتشار نخستین جلد این رمان در سال ۱۹۱۳ درگذشت.

آدرین پروست، پزشک و استاد دانشگاه، علاوه بر فعالیت‌های پزشکی، آثار ادبی متعددی نیز از خود به یادگار گذاشته است. با این حال، بر خلاف پسرش مارسل پروست، موضوع آثار او به مسائل پزشکی خشک و تخصصی همچون انتقال بیماری‌ها محدود می‌شد.

مارسل جوان همواره نگران آن بود که نتواند انتظارات پدر خود را برآورده سازد. او تلاش‌های متعددی برای یافتن شغلی آبرومند انجام داد، اما در هیچ یک از آن‌ها موفق نبود. مارسل پس از دو هفته کار در یک دفتر وکالت، از ادامه‌ کار منصرف شد. او همچنین از پذیرش پیشنهاد شغلی در سیاست خودداری کرد، زیرا نمی‌توانست از پاریس دور شود. علاوه بر این، او پس از مدتی کوتاه کار در کتابخانه، به دلیل گرد و غبار زیاد کتاب‌ها، از این شغل نیز دست کشید. در واقع، تنها آرزوی مارسل، که باعث ناراحتی فراوان پدرش می‌شد، نوشتن بود.

مارسل جوان بر این باور بود که ادبیات نیز همچون پزشکی، هرچند از منظری متفاوت، نقشی حیاتی در زندگی انسان ایفا می‌کند. او معتقد بود که مطالعه‌ آثار داستانی، تاثیرات درمانی بر روح و روان انسان دارد. دکتر پروست، پدر مارسل، تقریبا به طور قطع با این ادعا مخالف بود. به نظر او، رمان صرفا می‌تواند وسیله‌ای برای فرار از واقعیت، مثلا در طول یک سفر طولانی با قطار باشد. از نظر او، ادبیات قادر به تشخیص بیماری‌هایی مانند سل یا انجام عمل جراحی مانند آپاندیسیت نیست. با این حال، این باور دکتر پروست کاملا نادرست بود.

اما آلن دوباتن چه مزایای درمانی را برای مطالعه آثار مارسل پروست برمی‌شمارد؟

مطالعه آثار مارسل پروست به خواننده کمک می‌کند تا با آثار هنری ارتباط عمیق‌تری برقرار کرده و در آن‌ها احساس راحتی کند. پروست در مواجهه با آثار هنری، صرفا به جنبه‌های ظاهری آن‌ها همچون ترکیب‌بندی و رنگ‌آمیزی توجه نمی‌کرد، بلکه به طور معمول، شخصیت‌های موجود در آثار هنری را با افراد آشنا در زندگی خود مقایسه می‌کرد. یکی از دوستان پروست نقل می‌کند که او در هنگام مشاهده‌ پرتره‌ای از یک مرد مسن اثر گیرلاندایو (Ghirlandaio)، نقاش دوره رنسانس، شباهت بسیار زیادی میان این شخصیت نقاشی شده و مارکی دو لاو (Marquis de Lau) یکی از اشراف‌زادگان مشهور آن زمان، مشاهده کرد. پروست چه در هنگام مطالعه‌ جدیدترین رمان‌ها و چه در هنگام تماشای نقاشی‌های چند صد ساله، به دلیل درک شباهت‌های موجود میان آثار هنری و تجربیات شخصی خود، احساس نزدیکی و ارتباط عمیقی با آن‌ها برقرار می‌کرد.

با مطالعه‌ آثار مارسل پروست، خواننده می‌تواند توانایی برقرار کردن ارتباط عمیق با آثار هنری را در خود پرورش دهد. رمان «در جستجوی زمان از دست رفته» پر از شخصیت‌های متنوعی از جمله اشراف‌زادگان، هنرمندان، افراد جامعه، کارگران و دهقانان دوران بل اِپوک (Belle Époque) فرانسه است. در ابتدا، رفتارها و نگرانی‌های این شخصیت‌ها ممکن است برای خواننده امروزی دور از ذهن به نظر برسد. با این حال، با ادامه‌ مطالعه، خواننده به تدریج به نقاط مشترک میان زندگی این شخصیت‌ها و تجربیات شخصی خود پی خواهد برد. در نتیجه‌ی این فرایند، خواننده قادر خواهد بود تا در آثار هنری دیگر نیز این نوع ارتباط را برقرار کرده و به دنیای گسترده‌ای از فرهنگ، از آثار کلاسیک تا هنرهای معاصر، دست یابد.

مطالعه آثار مارسل پروست به کاهش احساس تنهایی کمک می‌کند. با وارد شدن به دنیای رمان «در جستجوی زمان از دست رفته»، خواننده قادر خواهد بود شباهت‌های میان تجربیات شخصی خود و شخصیت‌های داستان را درک کند. انسان‌ها در طول زندگی خود با طیف گسترده‌ای از احساسات مواجه می‌شوند که از لذت تا رنج را در بر می‌گیرد. با این حال، به اشتراک‌گذاری تمام این احساسات با دیگران ممکن نیست. احساس تنهایی و انزوای ناشی از عدم توانایی در ابراز کامل احساسات، یکی از چالش‌های زندگی مدرن است. رمان پروست با ارائه طیف وسیعی از شخصیت‌ها و بازنمایی عمق احساسات انسانی، به خواننده این امکان را می‌دهد تا در شخصیت‌های داستان خود را بیابد و از این طریق، احساس همراهی و همدلی را تجربه کند.

در نتیجه، مطالعه‌ آثار مارسل پروست به شناخت بهتر خود کمک می‌کند. پروست خود این ایده را به زیبایی بیان کرده است: «در واقع هر خواننده‌ای، در هنگام مطالعه، در حال مطالعه‌ی خود است». برای تجربه این ادعا، پیشنهاد می‌شود مطالعه‌ی رمان «در جستجوی زمان از دست رفته» را از جلد اول آغاز کرده و با شخصیت مارسل پروست همراه شوید.

رمان «در جستجوی زمان از دست رفته» فراتر از یک اثر ادبی ارزشمند، گنجینه‌ای از شخصیت‌های تاثیرگذار، زبانی بدیع و ایده‌هایی ماندگار است. مطالعه این اثر و تعمق در اندیشه‌های پروست، شیوه تفکر، ادراک و زندگی خواننده را متحول می‌سازد. در ادامه، پیشنهاد عملی دیگری ارائه می‌شود: از خواندن کتاب الهام بگیرید تا به زندگی فعالانه بپردازید. مارسل پروست بر این باور بود که مطالعه باید انگیزه‌ای برای تجربه‌های زندگی باشد. بنابراین، اگر در حین مطالعه، ایده‌ای به ذهنتان رسید که می‌خواهید آن را عملی کنید، کتاب را کنار گذاشته و به آن ایده بپردازید. همانطور که ویرجینیا وولف (Virginia Woolf) در میانه‌ خواندن «در جستجوی زمان از دست رفته»، به نوشتن رمان مشهور خود «خانم دالوی» (Mrs. Dalloway) پرداخت، شما نیز می‌توانید با الهام از خواندن، به دنبال تحقق ایده‌های خود باشید.