کتاب پول و عقل

چرا انسان در مدیریت پول مشکل دارد؟

ما نمی‌توانیم بدون پول زندگی کنیم؛ اما خیلی هم دلمان نمی‌خواهد آن را پس‌انداز کنیم.

البته فقط شما نیستید که این مشکل را دارید. دلایل زیاد و البته منطقی‌ای هست که چرا مردم در خرج کردن عاقلانه‌ی پول و کنار گذاشتن آن برای آینده دچار مشکل می‌شوند.

همانطور که در کتاب پول و عقل یاد می‌گیریم، دلیل اینکه ما با مدیریت پول مشکل داریم، به ویژگی‌های ذاتی انسانی و شکل غیرعادی خود پول مربوط می‌شود.

اگر عادت‌های اشتباهی درباره‌ی خرج کردن پول دارید، خیلی به خودتان سخت نگیرید. همه‌ی ما اغلب از احساسات به جای عقل سلیم استفاده می‌کنیم، اما این به آن معنا نیست که نمی‌توانیم برای حل این مسئله کاری انجام دهیم.

پول یک مفهوم انتزاعی است. یک تکه کاغذ با مقداری نوشته روی آن که امروز می‌توانید با آن خرید کنید یا آن را برای فردا پس‌انداز کنید. البته که هر روز ارزش پول در نوسان است؛ اما شکی نیست که شما تقریباً برای هر کاری در زندگی خود به پول نیاز دارید.

با این که همه می‌دانیم پول خیلی مهم است؛ اما باز هم درباره‌ی پول تصمیماتی غیرعقلانی می‌گیریم. پس چه کار می‌توانیم انجام دهیم؟

یک مشکل این است که وقتی می‌خواهیم چیزی بخریم، به‌ندرت فکر می‌کنیم که آن پول را برای چه چیزهای دیگری هم می‌توانستیم خرج کنیم.

در علم اقتصاد به این گزینه‌های دیگر، هزینه‌ی فرصت می‌گویند. توجه نکردن ما به این گزینه‌ها یکی از بزرگترین اشتباهات مالی‌ای است که مرتکب می‌شویم.

چند سال پیش دن آریلی، نویسنده‌ی کتاب پول و عقل، با مشتریان یکی از نمایندگی‌های تویوتا صحبت کرد و از آن‌ها پرسید که برای خرید این خودرو دارند از چه خریدهای دیگری صرف نظر می‌کنند. او متوجه شد که اکثر خریداران سؤال را متوجه نمی‌شدند.

آریلی بعد از آن که مفهوم هزینه‌ی فرصت را برای آن‌ها توضیح داد، بسیاری از مردم به برندهای دیگر ماشین اشاره کردند. فقط تعداد کمی از آن‌ها به مواردی مثل تعطیلات یا رستوران‌های گران‌قیمت اشاره کردند. آریلی متوجه شد که اکثر مردم، جایگزین‌ها را در نظر نمی‌گیرند.

یکی دیگر از دلایل مخارج غیرمنطقی، اتکای بیش از حد به ارزش معامله است. منظور از ارزش معامله نشانه‌های خارجی هستند که یک کالا را ارزشمندتر نشان می‌دهند.

اگر رفتاری کاملاً منطقی داشتیم و نابخردانه تصمیم نمی‌گرفتیم، ارزش یک کالا را از طریق هزینه‌‌ی فرصت تعیین می‌کردیم. ولی در دنیای واقعی ما سوگیری داریم و تصمیم‌های نابخردانه‌ی زیادی می‌گیریم. مثلاً در مورد پول و خرج کردن، در بسیاری از مواقع، ما یک مسیر غیرمنطقی را دنبال می‌کنیم و صرفاً به ارزش معامله تکیه می‌کنیم. نشانه‌هایی مثل «فروش ویژه» یا «تخفیف برای مدتی محدود».

نمایندگی‌های خودرو، پر از ارزش معامله هستند. محرک‌هایی که برای ترغیب مشتریان به خرید فوری یا از دست دادن این «فرصت فوق‌العاده» آشکار می‌شوند.

به صورت نظری، ممکن است نشانه‌های بیرونی خوبی باشد که به ما درک بهتری از کالا می‌دهد؛ اما معمولاً رویه به این شکل نیست؛ زیرا شرکت‌ها از روش‌هایی فریبنده استفاده می‌کنند تا احساسات مشتری را منحرف کنند، محصولشان را به فروش برسانند و پولشان را بگیرند.