۵۰ سال پیش در آمریکا به دختری که اسمش کاترین بود در ملاعام تجاوز کردند و بعد هم با ضربات چاقو به بدترین حالت ممکن او را کشتند. دقت کنید که این اتفاق در شرایطی افتاده که ده‌ها خانواده از پنجره داشتند این صحنه‌ها را می‌دیدند. به نظر شما چرا هیچ کسی نیامده جلوی آنها را بگیرد یا به پلیس خبر بدهد؟

این اتفاق بهانه‌ای شد تا پژوهشگران علت رفتار مردم را بررسی کنند که چرا هیچ کسی هیچ دخالتی نکرد یا به پلیس خبر نداد و فقط ایستادند و تماشا کردند؟ آنها در این تحقیق به یک پدیده‌ای رسیدند به اسم «اثر تماشاگر». اما اثر تماشاگر یعنی چی؟

«اثر تماشاگر» می‌گوید احساس مسئولیت آدم‌ها بر اساس موقعیتشان متفاوت است. به عبارت بهتر «پخش شدن مسئولیت» پیش می‌آید، یعنی حس مسئولیت شما نسبت به تعداد افراد جمع تقسیم می‌شود. مثلا حس مسئولیت‌ شما در یک جمع ده نفره ۱۰ درصد است و در جمع ۴ نفره ۲۵ درصد و وقتی تنها هستید، کاملا احساس مسئولیت می‌کنید.

مثلا در گروه‌های واتس‌آپی خانوادگی سوال می‌پرسید مدت‌ها می‌گذرد و کسی جوابتان را نمی‌دهد. این جواب ندادن به خاطر این نیست که شما آدم مهمی برایشان نیستید، به این دلیل است که اعضای گروه دچار اثر تماشاگر شدند. این اثر باعث می‌شود همه پیش خودشان بگویند بالاخره یکی هست که جوابش را بدهد دیگر.

غیر از «پخش شدن مسئولیت» عامل دیگری که باعث می‌شود «اثر تماشاگر» اتفاق بیفتد چیست؟ «چشم پوشی جمعی» یعنی وقتی اتفاقی می‌افتد، اکثرا برای این که بفهمند باید مداخله کنند یا نه، به طور ناخودآگاه به عکس‌العمل بقیه نگاه می‌کنند، به عبارت بهتر همه نگاه به هم می‌کنند و کسی جلو نمی‌رود. 

اما چند توصیه در رابطه با این اثر:

 ۱. تماشاگر فعال باشید

پژوهش‌ها نشان داده در مواقعی که کسی نیاز به کمک دارد، اکثرا فقط نگاه می‌کنند و کاری انجام نمی‌دهند تا این که یک تماشاگر فعال پیدا شود. اولین نفر شروع به کمک کند بقیه پشت سرش یکی یکی برای کمک وسط میدان می‌آیند. 

۲. وظایف را به افراد بسپارید نه به گروه‌ها

وقتی دقیق تقسیم وظایف انجام می‌دهید، هر کس می‌داند که باید چه کاری را پیش ببرد، ولی وقتی وظایف را به تعدادی از افراد می‌سپارید، اثر تماشاگر پیش می‌آید. همه می‌گویند حالا یکی هست که انجام دهد.

۳. سیستم داشته باشید نه هیات

احتمالا دیده‌اید در هیات‌ها هرکس داوطلبانه گوشه‌ای از کار را انجام می‌دهد و کار پیش می‌رود، ولی نمی‌شود انتظار داشته باشیم کارمندانمان کار را هیاتی پیش ببرند. چون اولا داوطلبی نیست، دوما آن میزان مطلوبیتی که برای ما دارد برای کارمندانمان ندارد.

حالا احتمالا متوجه شده‌اید که چرا وقتی یک حادثه پیش می‌آید همه گوشی‌ها را برمی‌دارند و عکس و فیلم می‌گیرند و کسی کمک نمی‌کند و یا وقتی از دوستانمان می‌خواهیم به ما پول قرض بدهند و کمکمان کنند، علت چیست که نمی‌دهند یا پشت گوش می‌اندازند، این افراد بیشعور یا بی‌مسئولیت نیستند، این‌ها دچار «اثر تماشاگر» شدند.